Doğu Karadeniz 'deki diğer yerlerde olduğu gibi Araklı'nın da tarih öncesi arkeolojik çalışmalarla aydınlatılmış değildir. Ancak binyıllar boyunca Doğu-Batı ticaretinin en canlı güzergahı olan İpek yolunun Karadenize Ulaştığı toprakların üzerinde kurulmuş olması ticari değerinin yanında askeri ve jeostratejik değerlere sahip olması ilçedeki yerleşimin Trabzondan çok sonra olmadığını düşündürtmektedir. Doğu Karadenizi Güneyden kuşatan ve savunmasını kolaylaştıran ,dağlar Anadolu'ya hükmeden yönetimlerin bölge üzerinde otorite kurmasını,ticari ve sair ilişkilerle bölge kültürünün değiştirilmesini uzun süre engellemiş kendi bildiğince kendine yeterek yaşamayı benimseyen bir insan tipinin oluşmasına neden olmuştur.Hititler döneminde bölgenin madenlerini işleyen halkı Haliblerden maden alındığı,Asurluların Batı İran'dan gelerek bölgeyle sınırlı ticari ilişkilerde bulundukları bilinmektedir.

Bölge ilk sömürgeci ziyaretini M.Ö.750 yıllarında Miletliler vasıtasıyla yaşadı.Ancak bu yıllarda Kafkasya üzerinden başlayan Kimmer akınları sebebiyle sömürgeciler bölge yerleşmeye fırsat bulamadılar.Kimmerler'den sonra İskitler ,Medler ve Persler kısa süreli hakimiyetleri olmuştur. Trabzon çevresindeki halklardan bunların özelliklerine yaşama biçimlerine yetiştirdikleri karakterlere dair bilgilerden sözeden Ksenefon M.Ö.400 yılında Bayburt-Trabzon yolculuğunda bölgenin yerli halkları olan Kolhlar Makronlarla savaşlarını eseri Anabasiste yazar.Diğer kaynaklarda onaylandığı gibi bölgemiz halkı savaşçı arıcılık meyvacılık ve madencilikle meşgul denizdende faydalanır durumdaydılar

Coğrafi Konum:

Araklı,Trabzon'un doğusunda olup, il yerleşim merkezi bugünkü ilçe merkezinin batısında bulunan 'Konakönü' mevkiidir. Araklı adı, Buzluca ve Kalecik yakasında yer alan iki kale arasında bulunması nedeniyle, 'AraKale'den aldığı varsayılmaktadır. İlçe, 1916 yılında Rus işgaline uğramış ve 1918 yılında bu işgal sona ermiştir. Fabrikalarıyla, eğitim kurumlarıyla ve yenilenen birçok özel ve resmi kurumu ve de hastanesiyle Araklı, Trabzon'un hızla gelişen ilçelerinden biridir.

Araklı'nın 70 km. güneyinde bulunan çam ağaçlarıyla kaplı 'Pazarcık' Turizm Bakanlığı'nca turizm merkezi olarak ilan edilmiştir. Pazarcık'a girişte Pazarcık Mağarası bulunmaktadır. Yeşilyurt Beldisi Yılantaş Yaylası'nda her yıl 25 Ağustos'ta şenlikler yapılmaktadır. Yeşilyurt'ta, 1. Dünya Savaşı'ndan kalma şehitlik bulunmaktadır. İlçe merkezine 10 km. uzaklıkta Bereketli köyünde 'Acısu' olarak bilinen madensuyu vardır. Ayrıca 55 km. uzaklıkta Çörmeler Pilitli'de ve 80 km. uzaklıkta Balahor'da madensuyu şifalı olarak bilinmektedir.

Araklı 372 kmlik bir alana sahip olup Ahu Dağ silsilesi ile Küçükdere dağ silsilesinin kıyıya kısmen dik olarak inmesinin belli oranda iç kısımlara kadar uzanmasını sağlamıştır. Arazi Yapısının çok engebeli ve dağlık olması tarıma olan ilgiyi azaltmıştır.Tarım sınırı kıyıdan yaklaşık 600km ye kadar çıkmaktadır.ilçemizde yoğun olarak mısır,fındık ve çay üretimi yapılabilmektedir.Bunun yanında önemli olmayan miktarlarda baklagil de yetiştirilmektedir. İlçemizde hala geleneksel "Ahır" hayvancılığı devam etmektedir Etinden sütünden ve derisinden gereği gibi yararlanma beklentisi ve becerisi oluşmamıştır.Halk daha çok kendi ihtiyaçların karşılamaya yönelik bir hayvan bakıcılığı yapmaktadır.İlçemizde ve köylerinde ancak 247 adet saf "Jersey" ineği bulunmaktadır.100bine yaklaşan nüfusuyla ilçemiz için ne kadar yetersiz olduğu ortadadır.

Ayrıca 9223 tanede yerli karainek olduğu ilçe tarım müdürlüğünün verilerinde tesbit edilmiştir. Arıcılıkta ilçemiz yavaş yavaş olsada gelişmektedir.1650 arıkovanı ile 181 belgeli arıcı yılda 4500 ton bal üretmektedir.Özellikle bölgemizde üretilen ve "Cifin" denilen çiçeğin özününde karıştığı için "Delibal" olarak adlandırılan balımızın besin değeri yüksek olduğu bilinmektedir. Denizlerimizde çeşitli sebeplerden meydana gelen verimsizlik denize kıyısı olan ilçemiz içinde olumsuzluklar oluşturmuştur.Bunun yanında bilinçsiz avlanma neticesinde ilçemiz deniz kıyısında olmasına rağmen yeterli oranda balık tüketememektedir.Ancak son yıllarda Sahil Güvenlik teşkilatının kurulması bu tür avlanmaları ve balık nesillerinin tükenmesini önleyici uygulamaları başlatmıştır.


Turizm:

Araklı turizmi henüz ülkemizde de yeni yeni popüler olmaya başlayan yayla turizminin yoğun olarak görüldüğü bir ilçe durumundadır.İlçemiz sınırları içerisinde bulunan Pazarcık mevkiinin Turizm bakanlığınca birinci dereceden turizm bölgesi ilan edilmesinin ardından bölgeye olan ilgi daha da artmıştır.Her yıl gerek Trabzon'un yerli halı gerek komşu illerden bölgeye yoğun olarak ziyaretçi gelmektedir.Özellikle şehir dışında yaşayan Trabzon halkınınen fazla rağbet ettiği alan Pazarcık Olmaktadır.Gösterilen bu yoğun ilgiye paralel olarak bölgede konaklama temel ihtiyaç ve benzeri ihtiyaçları karşılayacak yeni tesisler inşa edilmiştir.Yeni İstihdam alanları oluşturulmuştur.Yayla turizmi artık araklı halkı için yeni bir ekonomik canlılık kaynağı olmaya başlamıştır.Geldiğimiz aşamada çok büyük etkisi olmamakla birlikte yayla turizmi hızla gelişmektedir.
 

Beldeleri:

Araklı, Araklıçarşısı, Heraklia, Aragelle, Aragli coğ. Trabzon iline bağlı (il merkezi 30 km), kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Sürmene ilçesi, güneyinde Gümüş-hane ili, batısında Arsin ilçeleriyle çevrili ilçe ve batısında Yorakar, kuzeyinde Samayer, güneyinde Petekli ve Linostaş köyleriyle çevrili ilçe merkezi kent adı (Lat (DMS)  40° 55' 60N  Long (DMS)  40° 3' 17E  Altitude (meters)  5 m)

    Araklı ilçesi de pek çok Karadeniz kenti gibi, güneye doğru yükselen, kıyıya paralel uzanmış sıradağların önünde, dar bir sahil şeridi üzerinde kurulmuştur.

     Arsin ilçesi ile doğal bir sınır teşkil eden Yanbolu Deresi dışında, Karadere ve Gorgor ilçenin diğer önemli akarsularıdır. Sahil yolu yapılmadan önce kıyıları plaj niteliği taşıyan ve fırtınalı havalarda balıkçı teknelerinin sığınabileceği doğal bir limana sahip olan ilçenin, güneyi ladin ve kayın ağaçlarından meydana gelen ormanlık alanla kaplıdır.

     Çay ve fındık tarımı başlıca gelir kaynağı olup, hayvancılık geleneksel yaylacılık yön-temiyle yapılmaktadır.

     Cumhuriyet döneminde Sürmene ilçesi-ne bağlı bir bucak iken 1953 yılında ilçe ol-muş ve Araklı Belediyesi de bu tarihte ku-rulmuştur.

Belediyeler (4)

1. Araklı

Mahalleleri: Hürriyet, Kalecik, Merkez, Özgen

2000      22.506

1997      18.475

1990      12.141

1985      12.051

1980       8.250

2. Çankaya

2000    3.225

1997    2.149

1990      901

1985      900

1970      714

3. Erenler

Mahalleleri: Camii Mahallesi, Merkez Mahal-le

2000     3.734

1997     2.622

1990     2.094

4. Yeşilyurt

Mahalleleri: Pınaraltı, Pınarbaşı Merkez mahallesi

2000     2.795

1997     3.056

1990     2.220

Köyler (42)

< Brendemoen’in textlerinde hem Araklı’da-ki kiliselerin haberleşmedeki önemi hem de Araklı kelimesinin etimolojik kökenine dair önemli bir ipicu bulunmaktadır:

“gelgelelım hoveladakı kilise/ ibadet ύçύn deyidύ/ telefon kilisesi/ eski telefon/ burdan erzύrύme diyelım trabezandan xaber verile-cek kı istanboldan donanma geldi/ dişarı çıkaca:k/ e nasi birleştύrecekler erzύrύme xaber verilecek/ şındi araklıda vurulur arak-lınύn eski adi araGalledύr/ araGallede vuru-lur çanka diyelı˚m uç kere/ uş Da vurur ka-şukçudaki Daşύn ύstinde/ uş Da vurur diye-lı˚m bifaradakı uş Da vurur oveladakỊ/ ya-rỊm sa:Da gẹtmeden erzύrύm xaber aurki Guvet çıkti d’enizden// şỊndi bizım bu dere uzerindeki kiliseler yanẹ xaber uçun yapỊl-miştiler xaber ύçύn iba:det ύçύn de:il yanẹ” BR 54/109 (Araklı Pervane)

     Toponomik isimlerin büyük bölümünün Yunanca kaynaklı olduğu Trabzon’da Araklı’nın ilk bakışta, Ermeni kökenli olduğu sanılan Doğu Roma imparatoru Herakle-ios’in adı olan Heraklia formundan bozulup geldiği düşünülebilir. Aynı mantık içerisinde Konya ve Zonguldak’ta Ereğli  dahası Ana-dolu’nun pek çok köyünde cömertçe kullanılan Erikli adlarının isim babası olarak imparator Herakleios’un adı anılmıştır.

     Bununla birlikte antik Bithnia üzerinde bulunan ve Megaryalılar tarafından kolonize edilmiş Heraklia (Ηράκλεια) kentinin kuru-luşu, Roma İmparatorluğundan daha eski-dir.

     Anabasis’te (MÖ 401) Heraklia’nın ö-nemli bir liman kenti olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır:

“Tersine gemilere binerseniz, burdan Si-nope’ye, Sinope’den de Herakleia’ya kadar kıyı kıyı gidersiniz. Herakleia’dan sonraysa ne karada ne denizde güçlükle karşılaşır-sınız; çünkü Herakleia’da pek çok gemi vardır” ANBS V. 6. 10

“Parthenios’un kaynağını geçtikten sonra Megara’nın Mariandyn’ler topraklarındaki kolonisi Yunan şehri Herakleia’ya vardılar” ANBS VI. 2. 1.

     Yunan mitolojisinde İraklis (Ηρακλης), Zeus ile Thebes’li Alemene’nin oğlu olup, sonradan Romalıların Hercules olarak adlan-dırdığı kahramanın da adıdır.

     Bu verilere karşın, Araklı’da özellikle Ka-radere üzerindeki tarihi Ermeni yerleşimi PMN 115 ile Brendemoen’in texlerindeki Hamzaçebi’nin Aragelle beyanı göz önüne alındığında Araklı adının orijinine ilişkin farklı bir Ermenice kaynak sorgulanabilir. Nitekim, Ermenilerde, soyadı olarak Arakelian, Are-kelyan erkek ismi olarak Arakel (ARNL) hat-ta İstanbul Ermenileri içinde Arakel Amira Dadyan, Arakel Sisak Dadyan, Arakel Bey Dadyan gibi örneklere rastlayabiliyoruz.

Genç (Muş) ve Arapkir (Malatya) ilçelerinde bulunan Arakil adlı köylerde bu savı güç-lendirmektedir.

Birecik (Urfa), Muş, Şarkikaraağaç (Isparta), Gerede (Bolu) yerleşimlerindeki Arak ve Mazkirt (Elazığ) Araki köy adları da aynı de-ğişimin sonucu olarak ortaya çıkmış olabi-lirler KY 45.

     Bu tezi destekleyen artı bir veri olarak, Gürcistan’da, muhtemelen aynı orijinli köy adları bulunmaktadır:

·       Arakeli/Arakali (Lat (DMS) 41° 27' 11N Long (DMS) 44° 24' 4E Altitude (meters) 683 m)

·       Patara-Arakali (Lat (DMS) 41° 19' 0N Long (DMS) 43° 40' 0E Altitude (meters) 1.990 m)   

·       Arakhlo (Lat (DMS) 41° 28' 1N Long (DMS) 44° 41' 40E Altitude (meters) 410 m